Во интервју во рамките на проектот „Застапување за инклузивен развој“, поддржан од Civica Mobilitas, раководителот на Секторот за високо образование при Министерство за образование, Ахмед Ќазими, детално ги изложува напорите на Министерството за образование за приближување на образовните политики кон европските стандарди. Тој вели дека Владата е решена да ги зголеми инвестициите во развојот на истражувачко-научната дејност и, во таа насока, во буџетот за 2025 година се предвидени 680 милиони денари за наука, во споредба со минатата година, кога за оваа цел беа издвоени 380 милиони денари.
„Овој тренд на зголемување на буџетот за наука ќе продолжи и во наредните години“, вели тој.
Казими додава дека Министерството за образование активно работи на подигнување на свеста за значењето на Болоњскиот процес преку мултидимензионален пристап, додека меѓусекторската синергија ја гледа не само во насока на зголемување на институционалната ефикасност, туку и во зајакнување на демократскиот карактер на јавните политики.
Во однос на признавањето на квалификациите за високо образование во Западен Балкан, тој истакнува дека многу скоро ќе започне имплементацијата на Договорот за автоматско признавање на академските квалификации, а подоцна и на професионалните квалификации по пристапувањето на земјата во ЕУ.
Во процесот на преговори за членство во ЕУ е и Кластер 3, кој содржи поглавја кои се однесуваат на неопходните реформи за хармонизација на нашиот со европскиот образовен систем. Што може вие да направите во овој правец?
Ахмед Ќазими: Процесот на пристапување кон ЕУ бара усогласување на образовните политики со европските стандарди, а Кластер 3 е клучен во оваа насока. Министерството за образование и наука активно работи на реформи кои вклучуваат подобрување на квалитетот на наставните програми, дигитализација на образованието, зголемување на мобилноста на студентите и академскиот кадар, како и признавање на квалификациите во рамките на Европскиот простор за високо образование.
Во овој контекст, ќе продолжиме со имплементација на Европската рамка за квалификации, унапредување на стручните училишта и подобрување на финансирањето на научните истражувања. Исто така, ќе ја засилиме соработката со универзитетите во земјите-членки на ЕУ за да овозможиме поголема конкурентност и признавање на нашите дипломи во Европа.
Нашата цел е да создадеме образовен систем кој ќе ги подготви младите луѓе за успешен настап на пазарот на трудот и ќе обезбеди повисоки стандарди во сите нивоа на образование.
Како да се убедат властите и јавноста за потребата од интерсекторската методологија на пристапување, со посебен фокус на темелните вредности како право на студирање, право на работа и право на добра администрација?
Ахмед Ќазими: Истражувањата покажуваат дека интерсекторската синергија не само што ја зголемува институционалната ефикасност, туку и го зајакнува демократскиот карактер на јавните политики, овозможувајќи инклузивен и холистички развој на општеството.
Во овој контекст, комуникацијата со јавноста и засегнатите страни треба да биде трансформативна, а не само информативна. Тоа подразбира користење на мултимодални пристапи – од експертски конференции и јавни дебати до интерактивни дигитални платформи – со цел да се креира колективна свест за вредностите и импликациите на ваквиот пристап.
Дополнително, имплементацијата на пилот-проекти во стратешки избрани образовни и административни институции ќе овозможи емпириска демонстрација на придобивките од интерсекторската методологија, што значително ќе ја зголеми довербата меѓу јавноста и носителите на одлуки.
Интерсекторскиот пристап не треба да се гледа како алтернативна методологија, туку како стратешка неопходност во современото управување, каде што сите општествени сегменти работат во координација за постигнување на заеднички развојни цели.
Дали Процесот од Болоња се спроведува како што треба и колку ја нуди основната негова вредност – мобилност?
Ахмед Ќазими: Имплементацијата на Болоњскиот процес во Македонија е континуиран и динамичен процес кој се развива со целосна посветеност кон усогласување со европските стандарди во високото образование. Направени се реформи во поглед на стандардизацијата на студиските програми, системот на кредити (ECTS) и примената на исходно базирано учење, што претставуваат основни принципи на Болоњскиот систем.
Мообилноста, како еден од клучните столбови на овој процес институционално е поддржана преку механизми како Erasmus+, билатерални договори и регионални иницијативи, непречено се реализира, при што секоја година голем број на студенти, наставници и истражувачи од нашите универзитети се дел од разни проекти и програми на мобилност во универзитетите ширум Европа и обратно. Секогаш постои можност да мобилноста да биде на уште подобро ниво.
Министерството за образование и наука активно работи на намалување на остранување на административните бариери и сите други видови на пречки се со цел зголемување на бројот на студентите на програмите на мобилност, и тоа преку:
Унапредување на законската рамка – ревизија на регулативите за олеснување на академската мобилност и зголемување на транспарентноста при признавањето на студиските периоди и дипломите.
Финансиска поддршка – обезбедување поголеми стипендии за мобилност преку национални и меѓународни фондови.
Поддршка на институциите – стимулирање на универзитетите да создадат флексибилни студиски програми кои ќе овозможат поголема интероперабилност со европските академски институции.
Јакнење на соработката со странски универзитети – потпишување нови договори за размена и создавање услови за привлекување странски студенти во нашата држава.
Веруваме дека преку системски пристап и посветена имплементација на овие мерки, мобилноста ќе стане реална придобивка за секој студент и професор во Македонија.
Како ќе ја подигнете свеста на стручната и пошироката јавност за важноста на Болоњскиот процес?
Ахмед Ќазими: Министерството за образование и наука активно ја унапредува свеста за значењето на Болоњскиот процес преку мултидимензионален пристап што ги опфаќа академската заедница, студентите и пошироката јавност.
Во рамките на универзитетите, систематски се спроведуваат стратешки форуми, панел-дискусии и работилници, каде што универзитетските професори, студентите и релевантните експерти водат конструктивен дијалог за предизвиците и можностите што ги нуди Болоњскиот процес. Овие настани служат како платформа за размена на најдобрите европски практики и за адаптација на успешни модели во нашиот образовен систем.
Паралелно, Министерството го зајакнува процесот на транспарентност и отчетност преку креирање на дигитални ресурси што ги разјаснуваат процедурите за академска мобилност, признавање на кредити и дипломи.
Во соработка со меѓународни организации и европски академски институции, Министерството континуирано спроведува иницијативи за зајакнување на меѓууниверзитетската соработка и поттикнување на студентската и наставничката мобилност. Преку програмите Erasmus+, CEEPUS и билатералните договори, сè повеќе студенти и наставен кадар имаат можност да ги прошируваат своите академски и истражувачки хоризонти во рамките на европскиот образовен простор.
На национално ниво, Министерството постојано иницира структурирани консултации со студентските организации, наставниот кадар и стопанските комори, со цел да се постигне поширока свест за значењето на Болоњските принципи и нивната улога во создавањето компетентен и конкурентен кадар.
Преку овие мерки, Министерството осигурува дека Болоњскиот процес не останува само формален механизам, туку суштински инструмент за подигнување на квалитетот на високото образование и зголемување на неговата атрактивност на европско и меѓународно ниво.
Зошто во регионот се уште имаме административни бариери кога станува збор за признавање на дипломите? Што треба да се направи за да се тргнат истите?
Ахмед Ќазими: Во делот за признавање на дипломи било тие да се високообразовни квалификации (прв, втор и трет циклус , кавалификации стекнати во дејноста средно или основно образование не постојат административни бариери него тие се постапки кои се уредени согласно нашите закони, подзаконски акти или друго. Сите знаеме дека нашата земја стреми кон дигитализација што автоматски подразбира олеснителни околности за сите услуги кои ги користат нашите граѓани а и странските. Имено, што се однесува за признавање на високообразовни квалификации во Западен Балкан вој најскоро време ќе почне да се применува Договорот за автоматско признавање на академски квалификации и подоцна и за професионални квалификации по влез на нашата земја во ЕУ од кои земји и ги имаме претежно поднесените апликации во нашиот портал.
Ние имаме околу илјади граѓани кои активно бараат работа, но од друга страна има недостаток на кадар за над 10 илјади слободни работни места. Дали нашиот образовен систем одговара на потребите на пазарот на труд?
Министерството за образование и наука активно презема чекори за поефикасно усогласување на образовниот систем со динамиката на пазарот на труд.
Во таа насока, во соработка со стопанските комори, работодавците и високообразовните институции конитинуирано и системски работи на модернизација на наставните програми, воведување на дуално образование, како и на поттикнување на студиските програми и обуките што одговараат на реалните потреби на економијата.
Со цел да се идентификуваат клучните професии и дефицитарните кадри, редовно се спроведуваат анализи за состојбата на пазарот на труд, врз основа на кои се прилагодуваат квотите за упис во средните стручни училишта и универзитетите. Особено внимание се посветува на развојот на ИТ-секторот, техничките науки, медицинските струки, како и квалификациите во занаетчиските и производствените индустрии, каде што недостигот на работна сила е најизразен.
Дополнително, активно се работи на проширување на дуалното образование, кое овозможува учениците и студентите да стекнат практични вештини преку директно учество во работните процеси кај компаниите. Преку интензивирање на вакви партнерства, младите стекнуваат релевантни компетенции, што значително ја зголемува нивната конкурентност на пазарот на труд.
Министерството, исто така, вложува во системско подобрување на професионалната ориентација на учениците, со цел младите уште во текот на средното образование да имаат јасна слика за реалните можности на пазарот на труд и перспективите што ги нудат различните образовни профили.
Земјата одвојува помалку од 1% од БДП за наука и иновативен развој. Како се одразува оваа во поглед на целокупниот развој?
Ахмед Ќазими: Инвестицијата во науката и иновативниот развој претставуваат еден од клучните структурни предизвици за долгорочната одржливост на економскиот и општествениот напредок. Владата е одлучна да ги зголеми инвестициите за развој на научно – истражувачката дејност и во оваа насока, во буџетот за 2025 година се предвидени 680 милиони денари за наука, споредбено со минатата година кога за оваа намена имаше 380 милиони денари. Овој тренд на раст на буџетот за наука ќе продолжи и во наредните години.
Текстот е работен во рамки на проектот „Застапување за инклузивен развој“, финансиски поддржан од Владата на Швајцарија преку програмата Цивика мобилитас.
Содржината на овој текст е единствена одговорност на Форум за разумни политики, ИОХН и БИРС и на ниту еден начин не може да се смета дека ги одразува гледиштата на Владата на Швајцарија, Цивика мобилитас, или организациите што ја спроведуваат.
Извор: Inbox7